Salmakis Yazıtı Çevirisi Nasıl Olmalıydı?

Mehmet Çilsal

Askeri kamptaki Türkçeye çevrilmiş Salmakis Yazıtı (epigram) tabelası, hakiki içeriği yansıtıyor mu?

Döneme ait hem coğrafi, hem idari, hem sosyo-kültürel temalar içeren bu yazıt, araştırmacılara göre epigram (kısa manzumeler) türünde bir yazıttır. Ortaya çıkışı ise kısaca şöyledir:

1-Bu yazıtı Grek kültürü, tarımı vb. üzerine çalışmalar yapan ve bu konularda kitaplar yazan Danimarkalı araştırmacı  Signe Isager  bulur (keşfeder)-1995. İncelemesini “The Salmakis Inscription and Hellenistic Halikarnassos” kitap olarak yayınlar (1998)

2- HUGH LLOYD-JONES (Oxford profesörü-1922-2009 ); Grek kültürü üzerine bir otoritedir. Sophokles üstadıdır… Signe Isager’in eserinin1999 da İngilizce tercümesini yapar ve “The Pride of Halicarnassus” adlı genişletilmiş bir kitap yazar.

3-RENAUD GAGNE adlı başka bir araştırmacı da yazıtı ameliyat edercesine masaya yatırır. “What Is The Pride Of Halicarnassus?” başlıklı etimolojik açıdan satır satır ele alınmış bir araştırma ortaya koyar…

Askeri kamptakiTürkçe çeviri işte bu metin üzerinden yapılan çeviri olmalıdır; İngilizce tahlilden Türkçeye yani…

Oysa bu çevirinin ne derece doğru, hakkını veren bir çeviri olduğu kesinlikle tartışmaya açıktır.

Neden mi?

• Edebi metinler düz yazı gibi çevrilmez. Muhakkak o alanda uzmanlar tarafından yapılmalıdır. Örnek bir isim: Prof. Cevat Çapan hem bir şair, hem de çevirmendir. Grekçeden, İngilizceden sayısız çevirileri vardır.

• Çevirisi yapılan Salmakis Yazıtı eski Grekçedir. Yani günümüzün Gerekçesiyle aynı değildir. Dolayısıyla sıradan bir Yunan bu metni okuyamaz, okusa da anlamaz. Genel kabule göre, bu durumda en doğru yöntem; Yunan dilbilimci ve edebiyatçılarının metni çevirmesidir.

• Yukarda adı geçen bilim insanlarının Danimarkaca ya da İngilizce çevirisi, gerçek meal-manaya en yakın çeviri olabilir. Bu konuda Yunan kaynakları da araştırılmalıdır.

Ne yapılmalıydı?

buy Cialis super active
• Bir yazısında, bu metin hakkında get Valtrex purchase Paxil “sizler için zevk alarak çevirdim” dese de, Sayın Özay Kartal’ın (Belediye Başkan Başdanışmanı-Başmüsahip) yaptığı çeviri İngilizceden çeviridir. Kaldı ki, İngilizceden çeviri bile bir fırın ekmek yemiş olmayı gerektirir. (Özay Kartal böyle midir, değil midir yakın çevresi zaten biliyordur; konumuz bu değil). Oysa tabelaya baktığınızda durum hiç de böyle anlaşılmıyor (En az on kişiye sordum)… Nasıl mı anlaşılıyor? Tam olarak eski Grekçeden Türkçeye çevrilmiş gibi anlaşılıyor. İnsan, ister istemez içinden “Vay beee!” diyor; “adam eski Grekçeyi, litürjiyi, literatürü vb. biliyor; helal olsun!” (Keşke öyle olsa ayrıca…) Kısaca; Özay Kartal, sadece Signe Isager’in adını değil,yazıtı tahlil eden, İngilizceye çeviren diğerlerinin de adını yazmış olsaydı, İngilizceden tercümedir diye not düşseydi iyi olurdu.
• Askeri kamp, bildiğiniz gibi herkese açık değil. Kampa gelip gidenler arasında İngilizceyi ana dili gibi bilen bir sürü insan var. Salmakis Yazıtı’nın en iyi İngilizce versiyonu oraya konsa çok iyi olurdu.
• Bu İngilizce tabelanın yanına da, kim tarafından yapılırsa yapılsın; ama araştırılmış, kıyaslamalar yapılmış, gerçeğe en yakın Türkçe meali konmuş olsaydı.

Özay Kartal’ınki tabii ki iyi niyetli bir hizmettir. Oraya imza atar gibi adını da koyabilir elbet. Ancak, diğer açıdan fotoğrafın başka gözüktüğü de bir gerçek.

Kendi görüşümü belirtmeliyim bu arada: Bu çeviriyi yaptırmak, herkesten önce geçmişte burada görev yapmış olan askeri kamp komutanlarına düşerdi.