PLAN PROGRAM MESELELERİ II

Yöneylem Araştırmalarının ilmini yapmış ve yapmaya devam etmekte olan akademisyen arkadaşlarımdan nazik bir uyarı aldım, Ackoff ve Yöneylem Araştırmaları konusunda. Bir önceki yazımda Yöneylem Araştırmalarının ABD de 2. savaş sırasında başlatılmış olduğu ve Ackoff’un da YA’nın kurucusu olduğu gibi bir izlenim çıkıyor. Yöneylem araştırmalarının ABD de ve 2. savaşta başlatıldığını söylemek, bu çalışmaları daha önce İngiltere’de başlatmış olan bilim adamlarına, Ackoff’un da YA’nın kurucusu olduğu söylemek, ondan daha önce bu çalışmaları başlatanlara büyük haksızlık olur. Bunu açıklamış olayım.

Yazımı okuyan ODTÜ Endüstri Mühendisliği öğretim üyesi sevgili arkadaşlarım  Erol Sayın ve Sinan Kayalıgil, faydalanmam için Ackoff ile ilgili makale vb malzeme gönderdiler, ve daha da öte yardıma gereksinimim olursa hazır olduklarını ilettiler.  

Ancak, benim derdim, Yöneylem Araştırmaları üzerine bir tarihçe yazmak veya bu konuyu anlatmak değil. Mesele plan program meselesi, veya plansızlık programsızlık meselesidir. Onu için mecburen YA’na daldık, çünkü plan program deyince en etkili yöntemler YA’nın içinde.

Üniversitede okurken bize elektrik mühendisliğinden bir ders verdiler 2 dönem. Çok söylendik önce bizim elektrik mühendisliği ile ne işimiz olabilir diye? 2 ay boyunca bir miktar ileri matematiksel yöntemler öğrendik. Matematik işte. Ancak dersler ilerledi,  o matematiksel yöntemlerle (meraklısı için not lineer cebir ve matrisler) banka, hastane, sulama problemlerinin çözüldüğünü öğrenince sesimiz soluğumuz kesildi. Arkasından kendi bölümümüzde, sevgili hocamız ve bölüm başkanımız Ömer Saatçioğlu’dan almaya başladığımız Yöneylem Araştırmaları dersleri geldi. Hiç unutmam, bir gün Ömer hoca dersin konusunun  methotrexate no prescription Sosyal Ekonomik Modelleme olduğunu söylediğinde, haftalardır YA dersleri alıyor olmamıza karşın apışıp kaldığımı! Ömer hoca’dan korkardık biraz, bütün sevimliliğine ve bize yakın duruşuna rağmen. Hem bölüm başkanı, hem de çok zor bir derse giriyor. Arada bir Halim hoca’nın da adı geçerdi aramızda. İyi ki o gelmiyor derse diye düşündüğüm olmuştur; hem matematik bölümünün hocası hem de bizim Yöneylem Araştırması’nın ükedeki öncüsü !

Ackoff’un ABD de Yöneylem Araştırmaları uygulamalarını sivil sektörün her kesiminde yaygınlaştırmak için kurduğu çeşitli topluluklar, gruplar oldu. Bunların bazılarının içinde yanılmıyorsam, geçen yazımda sözünü ettiğim sevgili Halim Doğrusöz hocamız da yer aldı. Halim hoca ve arkadaşları da aynı amaçla ülkemizde Yöneylem Araştırması Derneği’ni kurdular 1975  yılında.  

Bunları yazıyorum ama ben YA uzmanı değilim! Ancak, almış olduğum eğitim ve deneyimlerim benim bu ülkede, fabrikaların, otellerin, hastanelerin, şehir yerleşimlerinin vb çok geniş ölçekte plansız ve programsız yapılmasını anlamamı engellemektedir. Bodrum’da bana göre yapılaşmanın derhal durdurulması gerekirken,  bir Bodrum’lu inşaatçının  çıkıp  da “İnşaat yapmamıza sekte vuruyorlar, Bodrum ekonomisini baltalıyorlar, insanlar işsiz, aç kalıyor vb “  şeklindeki popülist söylemi beni allak bullak ediyor! Bodrum yarım adasının su problemi var, çöp toplama problemi var, eğitilmiş insan problemi var, var oğlu var…Dağ taş beton dolu. Gümüşlük yakınındaki sol taraftaki tepe yüzlerce yarım kalmış bina ile dolu. Bodrum’lunun kendisi şikayetçi ancak çözüme gelince….tısssss.  

Son haberlere göre TOKİ de toplu konut yapacak Bodrum’da bir yerlere, gözünüz aydın, ekonominiz canlanacaktır!.

Bodrum’a düzenli gidip geldiğim dönemlerde Bodrum’un 2020 li yıllardaki durumuna ilişkin stratejik planlama vb çalışmalar yapıldığını duymuştum. Çok merak etmekteyim, Yöneylem Araştırması Derneği’ne başvurulmuş mu idi acaba?

Stratejik planlama iyi bir şeydir; ancak, bırakın gelecek bir iki yılın planlamasını, önündeki ayın iş planını bile yapmayı beceremeyen insanlar olduğumuz göz önüne alınırsa, stratejik plan yapmayı acaba nasıl beceriyoruz? İşletmelerin büyük kısmına bir bakın, en basitinden yıllık bütçe ve programları yoktur. Neden diye sorulunca elcevap “ bu ekonomik şartlarda nasıl hazırlayalım?”   buy plavix DPT’nin stratejik planlama yapılabilmesi için hazırladığı çok güzel dokümanlar var. Ancak, özel sektörün bundan bile haberi yoktur. Öncü kuruluşlar olması beklenen Ticaret ve Sanayi Odalarının bir kısmında stratejik planlama çalışmaları ancak bir akreditasyon gerekliliği sonucunda son yıllarda başladı, TOBB ‘nin zorlaması ile. Peki, bu nasıl oluyor? Genel olarak stratejik planlama danışmanları var, onlar öğretiyorlar! Sonuçlar ortadadır! Stratejik planlama bir araya gelerek vizyon misyon belirleme, SWOT analizi yapma, süslü formlar doldurmak, toplantılar, kokteyller düzenlemekten ibaret değildir.

Organize sanayi bölgesi kurup da sonra şehri o tarafa büyüterek bölgeyi çevirmek, sonra da buradan taşının yoksa ceza keseriz demek plan program mıdır? İş verenlerin tarım arazilerine sanayi tesisi kurmasını seyredip, sonra izinlerini vermemek, sanayi elektriği bağlamamak, arıtması yok diye ceza kesmek plan program mıdır? “Orman vasfı” nı kaybeden araziye binaları diktirip de asfalt yol yapılınca orman arazisine asfalt yol olmaaaz diye ceza kesmek nedir? Orman vasfını kaybeden arazi nedir? Bu vasfı kaybederken görevi ormanı korumak olanlar nerededir ve veya kaybedilen vasıf neden geri kazandırılmak yerine peşkeş çekilmektedir?    160  daireli yüzlerce apartman binasını dikip de sadece  80 araçlık park yeri bırakmak, yüzlerce aracın sabah akşam trafiğini bile düşünmeden daracık iki şeritli yol ile şehire bağlamak nedir? Bölgede parkedilecek  hiçbir yer olmadığından mecburen yol kenarına park edilen araçlara yüzünde bir sırıtma ile ceza yazan ve veya çekici ile götüren devlet planlı programlı çalışan bir devlet midir?

Bırakın fabrikayı, oteli falan, 10 masalı meyhane açmaya kalksam önce Yöneylem Araştırması Derneği’ne danışacağım!  Hiç olmazsa olası müşteri kitlesine uygun masa, sandalye, yerleşim, mutfak düzeni, taşıma araçları, tüketim malzemeleri,  maliyetler vb hesap kitap ile belli olur da başım ağrımaz! Ama pardon, piyasada bu işi çok iyi bilen ustalar vardır değil mi?