EDERLEZİ?

Yugoslav yönetmen Emir Kusturica?nın 25 yıl önce çektiği ?Çingeneler Zamanı? filmi sinema dünyasında ve sanatseverlerin gönlünde sıcaklığını yitirmiş değil. Bunda en önemli pay; yönetmen ustalığında, senaryo kurgusunda, oyuncuların performansında, çekimlerin büyüleyiciliğinde… Ama bir o kadar da filmin müziği etkili olmuştur. Goran Bregoviç?in ?En muhteşem icadım? dediği Ederlezi türküsü halen sokaklarda kulak tırmalar, duygu okşar. Tabii eserin başka özelliği de sinema tarihinin tamamı Çingenece çekilen ilk filmi oluşuydu.

Ederlezi’nin, Türkçe karşılığı hıdırellez, Ama türküde hıdırelleze sitem var. ?Ah edellezi niye geldin bu sene. Bilmez misin yetim buradaki kızlar? der acının kader biçildiği çocuklar. Müzik Çingenelerin hayata dair en vazgeçemeyeceği unsurdur. Söz gelimi Flamenko, Çingenelerin; uğradıkları haksızlıklara, ezilmişliklerine, bir başkaldırısı, bir çığlığı, bir ağıtı ya da ironik bir biçimde dalga geçmesidir. Flamenko, Endülüslü Çingenelerin icadıdır.

Çingeneler ihtimaller kuramazlar içlerindeki tepelere. Ancak yaşama sevincinden asla vazgeçmezler. Çünkü türküleri de, küfürleri de çıplaktır onların. Yanaklarında çöl yanıklarının izini taşırken, gözleri serin yaylalardadır. Deli fişek bir medeniyetin çocukları oldukları için yürek mazgalları korkuya geçit vermez. Bazen prangalı yürüyüşleri, baygın bir ruhu da misafir etmiyor değil. Kırık takunyalarla yürüyen kadın Çingenelerin, hiç gidilmemiş bir köyün nefesini düşledikleri de rivayet olunur. Pınarlar kururken; daldaki susamış kuşlara takılır gözleri, kelimeleri kanar? Yine yuvasını bulamamış yavru kırlangıcın çığlığı ve telaşı, en acımasız hüznü onların yüreğine iliştirir. Onlar evsizliğin ne denli zorlu, meşakkatli bir meşgale olduğu konusunda yaşam boyu antrenmanlılar çünkü. Demokratik olsun ya da olmasın paketlerle çok fazla ilgilenmezler. Onların kartondan mukavvaları var. Ya üzerine yatarlar ya da paraya tahvil edip satarlar.

Kentsel dönüşüm projelerinin istenmeyen çocukları oldu Çingeneler. Oysa onların yaşadıkları alanlar, kentin değeri yüksek bölgelerindeki rantına el koyma ile sonuçlanması gereken topraklara dönüştürülmeliydi. Ne olacaktı ki;  istenmeyen bir etnik grup, kent dışına itilmeliydi. Onların yaşama alanları ise daha kabul edilebilir kümelere açılmalıydı. Kentlerde de onlarla komşu semtlerde, mahallelerde yaşamak istemeyen ciddi bir kütle yaratılmıştı zaten, yaratan tarafından? TOKİ damgalı kirli proje, aslında rantın dikey hazneleri üzerinde oturmaktaydı. Rantsal dönüşüm projesi elbette sadece Çingeneleri vurmuyordu. Yerinden edilerek bir kültür yok edilemezdi, hayatta zaten buna izin vermedi.  Elbette ülke İstanbul Hacı Hüsrev?den, Bandırma Roman Mahallesi?nden, İzmir Tenekeli Mahalle?den ibaret değil? Romanların da bu ülkede egemenlik kurma derdi hiç yok. Tersine üzerinde yatılan mukavva egemenleri ve egemenliği reddediyor. AKP?nin Genel Başkan Yardımcısı Süleyman Soylu, paket davasına çağırır onları Eylülün son gününde. Ama rücu etmez onlar cinayet mahalline. Tek başına kalır Zübük. Sadece tweet olarak kullanır paket-sepet muhabbetlerini. Kim Soylu, kim soysuz? Belki paketin, sepetin içersine ?Çingene Enstitüsü? koyabilirdi meczup iktidar. Ama öncelikle Kiril olmayan bir alfabe icat etmesi icap eder. Çingeneler için? Çingene Elif Lam Mim?den anlamadığı gibi, takmaz da fiziğin ötesini. Onlar ahireti toprakla buluşturmuştur, evvel zaman içerisinde.

Hayatın onlara armağanıdır onur. Biz niye paket içerisinde yokuz sorgulaması yapmadı Çingeneler. Dünya, paket içerisine girmeyecek denli büyüktü çünkü onların nezdinde. Tayyip paketini açıklarken, onlar Edirne?de ?Oynamaya geldik, oynamaya? diyerek oynuyorlardı hayatın ince kılcallarında. Öyle; Çingeneler Zamanı, zamansız takvimlere asılamaz. Boyun eğmez; pakete, sepete hiç girmez. Şimdi Çingenelerin tam da sosyalist olma zamanıdır. Umudu, serçenin pınarların kuruduğu saatlerdeki susuzluğunu, irşada erdirme zamanıdır. Ederlezi?de o zaman, ?Niye geldin bahar? demeyecek yürek. Ederlezi?nin güne bağlanacağı gün; Deniz?in, Yusuf?un, İnan?ın sabaha karşı günü ağarttığı saattir aynı zamanda?  Ağaç dalındaki serçe susuz kalmasın diye bu yürek kalkışı. Pınarlar kurumaz ise ve ?Gecelerinde aç yatan insanlar olmaz? ise, hayat inanalım ki; daha güzel olacak. Deniz?in ?Rodrigo gitar konçertosu? ile Goran?ın ?Ederlezisi? buluşmalı en yakın susuz serçe zamanında. Serçe için değil sadece. Tüm iyilikler için? Bodrum?un mavi karanlığından da yürek yürek, öfke öfke, sevgi sevgi binlerce kez ?Ederlezi??

Boşuna yürümedi Bodrum?da 10.000 kişi, Gezipark sürecinde AKP ilçe binasına. Boşuna polis terörüne maruz kalmadılar. Oğlumda dahil, 10.000?ler o esnada ?Ederelizi? diyordu aynı zamanda.

Memleketimi bir kez de ?Ederlezi? dediği için seviyorum.

Ne kadar mübarek ve bereketli toprakların Heredot?un doğduğu kent?

Sen hep böyle kal.

Ayhan Karahan

10 Ekim 2013-Bodrum

.