KÜLLİYE

Kulli kelimesi Arapça’da tamamı veya bütünü anlamına geliyor. Ben bu kelimeyi, çocukluğumda babamla beraber marketimizde çalışan Nazmi Gürel Amca’dan çok duydum. Çok uzun boyluları ve çok kısa boyluları hicveden Arapça bir beyiti sık sık tekrarlardı:

Külli taulin ahmak

Külli Kasidun fitne

Meali: Bütün uzun boylular ahmak olur; bütün kısa boylular da fitne olur anlamındadır.

Külliye ibadet anlamında bütünü içeren demektir. Külliyenin camisi, hamamı, lokantası, kütüphanesi, yatacak yerleri, depoları, hayvan bağlama yerleri, kahvehanesi, alışveriş yerleri vardır. Yani yaşam için bütün ihtiyaçları bulabilirsiniz.

Bunun daha az kapsamlısı kervansaraylardır.  Bunun da küçüğü ise hanlardır. Osmanlılarla beraber gelişen külliye uygulaması çıkış yerinden her 50 kilometrede bir vardı. Çünkü yaya veya binek hayvanı ile günde 50 km civarında yolculuk yapanlar, 50 km sonunda dinlenme yerleri olan külliyelere geldiklerinde kendilerini evlerinde gibi hissederlerdi.

Kıbleye dönük dikdörtgen yerleşimindeki bu yapılarda, dikdörtgenin bir ucunda cami, alt ucunda da hamam vardı. Hamamları da yerden ısıtmalı ve göbek taşlıydı. Dikdörtgenin iki uzun kenarında iki kat yüksekliğinde, çeşitli ihtiyaçlar için üstleri kubbeli, kubbenin üstü de kurşun kaplı yapılar vardı. Üst kat balkonları hemen yatmak istemeyenler için dinlenme yeriydi.

Bodrum’da yapılacak külliyenin maksadını anlamış değilim. Maksat ibadet yeri olan cami ise, Diyanet İşleri Başkanlığı artık cami yapmayın diyor. Çünkü her cami yapıldığında imam ve müezzin atamak zorundalar. Ayrıca binanın bakım masrafları da var. (Eskiden cami yapanlar, giderleri için vakıf bırakırlardı.)

Konaklama maksadı ise, ihtiyaçtan fazla yerimiz var. 100.000 yatak kapasiteli ilçemizde doluluk oranı Mayıs ve Eylül aylarında bile % 50 olmuyor. Uluslararası İslam Konferansları için ise, Ortakent’te üniversite arazisinde yapılacak 2.000 – 2.500 kişilik salon bütün konferans turizmindeki eksiğimizi giderebilir.

Gelen turistlere ibadet yerlerimizi göstermek maksadıyla yapılıyorsa, onların geldikleri yerlerde bol bol gördükleri 5 katlı binalar var. Eski külliye anlayışı bu mimaride gözükmüyor.

Ben de yurt dışına çıktığımda ziyaret ettiğim kiliselerin mimari yapısına, bakım ve temizliğine hayran oluyorum. Keşke Bodrum’da Sultanahmet Camii’nin küçüğü gibi bir ibadet yerimiz olsa da onlara iftiharla gösterebilsek.

Şöyle bir imkanımız var: Zamanında külliye tarzından bir yapı Milas’ın Beçin Kalesi civarında yapılmış. Yerden ısıtmalı hamamı ve cami yeri duruyor. Arazisi de çok geniş. Yahşi Yalısı yerine orası tercih edilebilseydi. Güzel bir çalışmayla çok güzel bir turistik ziyaret yeri hazırlayabilirdik.  Gelenlere 18. yüzyılda Napolyon’a banyonuz hazır haşmetmeap dediklerinde gösterdikleri bir küvet dolusu sıcak suymuş. İhtiyaçlarını bir kaba yapıp bahçeye döküyorlarmış.

Ecdadımız ondan 250 sene önce alttan ısıtmalı hamam kullanmış ve tuvalet yapmışlar. Tuvaletten koku çıkmasın diye “S” diye ifade edilen boru sistemini kullanmışlar.

Kuşatmalarda bütün dünyanın takdir ettiği şey, yerleşim çadırlarında bile hiçbir kirlilik ve kokunun olmamasıymış. Bunu Rodos kuşatmasında, Mohaç’ta, Viyana’da en iyi şekilde göstermişler.

Yalnız Malta kuşatmasında kirli sulardan kapılan kolera mikrobu yüzünden çok insan kaybetmişiz ve temizlik şartlarımızın aksadığı görülmüş. Maltalılar ise bu hastalığa yakalanmamışlar çünkü yemede ve içmede gümüş kaplar kullanmışlar. Gümüşün bu çeşit mikropları öldürme özelliği varmış. (Germisit Özelliği)

Bodrum’un ülke ekonomisine 2 milyar dolar geliri ve ayrıca Türkiye’yi dışarıda olumlu bir şekilde imaj bırakacak bir reklam katkısı var.

Bu olumlu verilerin artması veya korunması için gereken desteği hükümetimizden bekliyoruz.

Külliyenin yapılacak yerinin ve mimarisinin tekrar gözden geçirilmesi dileğiyle.