17 Şubat Günü Adnan Menderes’in Uçağı Düştü…

17 ŞUBAT 1959’DA ADNAN MENDERES’İN İÇİNDE YER ALDIĞI UÇAĞIN DÜŞTÜĞÜ GÜN VE OLAYIN,YARI GÖÇEBE YÖRÜK YAŞAMININ HÜKÜM SÜRDÜĞÜ EGE’NİN ÜCRA BİR DAĞ KÖYÜNDEKİ ( BODRUM –MAZI KÖYÜ) YANKILARI…

Mazı’da kuru soğuklarıyla uzun kış gecelerini çekilmez kılan zemheri sona ermişti.Bazıları iki katlı,çoğunluğu ise tek  katlı toprak damlı evlerde kışın bütün aile bir odada ocağın başında toplanırdı.Ocakta yanan büyük bir odun kütüğünün sıcaklığında çocuklar ellerini ve  henüz çorapla tanışmamış ayaklarını  ocağa doğru uzatarak ısınmaya çalışırlardı.Ailenin büyüğü bir şiltenin üstünde ocağın köşesindeki baş köşeyi kapardı.

İki de bir elindeki maşayla ocakta yanan kütüğü ve yanındaki odunları dürtükleyerek daha iyi yanmalarını sağlardı .Odunların ateşi odanın içini hem ısıtır,hem de  aleviyle aydınlatırdı.Çocuklar aynı pozisyonda oturmaktan sıkıldıkları için bazen aralarında çatışma çıkardı.Çatışma durumu aile büyüğünün elindeki maşa sayesinde anında sona ererdi.Tabii bu arada çocuklar maşanın tadına bakmış olurlardı.

Toprağa bağlı yarı göçebe bir hayatın sürdüğü Mazı’da Buğday,arpa,çavdar,yulaf ve burçak ile tütün,darı,ve susam dönüşümlü olarak ekilirdi.O yıl köy içine tütün,susam ve darı ekilecekti.Bu yüzden tütün fidelerinin yataklarının düzenlenmesine başlanmış,bazıları çoktan tütün tohumlarını ekmişlerdi.Fidelerin yetişeceği Sıcak yastıkların üzeri naylon ile örtülmüş,birinci Cemre eli kulağında düşmek üzereydi.

TURKIYE’NIN ESKI BASBAKANLARINDAN ADNAN MENDERES’IN INGILTERE’NIN BASKENTI LONDRA YAKINLARINDA GECIRDIGI VE SAG KURTULDUGU UCAK KAZASININ UZERINDEN 54 YIL GECERKEN, ANADOLU AJANSI KAZAYA ILISKIN INGILTERE’DEKI ARSIVLERE ULASTI. DAILY MAIL GAZETESI, ‘MENDERES MUCIZESI’ BASLIGIYLA OLAYI OKUYUCULARINA MANSETINDEN DUYURDU. (ANADOLU AJANSI – YUNUS KAYMAZ) (20130216)

DIŞ DÜNYAYLA BAĞLANTI RADYO İLE SAĞLANIRDI.

Yol ve elektriğin  bulunmadığı,yarı göçebe Yörük yaşamının sürdüğü bu ücra dağ köyünü dış dünyaya bağlayan tek unsur radyoydu.Sabah,öğlen ve akşam ajansları mutlaka dinlenirdi.Adnan Menderes liderliğindeki Demokrat parti iktidarının hüküm sürdüğü o dönemde radyolardan Kıbrıs’la ilgili gelişmeler sürekli gündemi meşgul etmekteydi.Aynı zamanda akşam ajansında dakikalarca Demokrat Parti’nin kurmuş olduğu “ Vatan Cephesi”ne katılanların adları okunurdu.

KÖYDEKİ DEMİRKIRAT (DEMOKRAT) – HALK PARTİSİ (CHP) ÇEKİŞMESİ

Yukarı Mazı halkı ile ezelden beri  çekişme içinde olan Aşağı Mazı halkı  ,Halk Partili olan Yukarı Mazılılara inat büyük çoğunluğu Demirkıratçıydı (Demokrat Parti).Bunların başında da Durmuş Çavuş bulunmaktaydı. Uyanıklığı ve kısa sürede okuma-yazmayı sökmesi sonucunda askerde çavuş olmuştu.Bu yüzden adı “Durmuş Çavuş” olarak kalmıştı.

Fanatik bir Adnan Menderes taraftarı olan Durmuş Çavuş,katır sırtında yaklaşık 20 km’lik yolu katederek Mumcular’dan Bodrumlu olan yakın arkadaşı Demokrat Parti  Muğla Milletvekili Zeyyat Mandalinci’ye telgraf çekmiş,kendisinin de Vatan Cephesi’ne kaydolmasını sağlamıştı.Bir kaç gün sonra köylüler Ankara’dan Zeyyat Mandalinci’nin telgraf cevabını getirmişlerdi.Zeyyat Mandalinci telgrafında Durmuş Çavuş’a “ Vatan Cephesi”ne kaydolduğunu ,birkaç gün sonra adının radyodan okunacağını belirtmekteydi.

Bunun dışında 4 Ağustos 1953 tarihinde yapılan DP Muğla İl Kongresi’ne  katılacak olan Başbakan Adnan Menderes’i  3 Ağustos saat  15:20 sularında Muğla’da karşılayan , Bodrum’dan gelen  kalabalık bir heyetin içinde yer almıştı.

ADNAN MENDERES’İN UÇAĞININ DÜŞTÜĞÜ HABERİ.

O gün tarlasının içindeki çalı çırpıları kazıp ,toplayıp yakmaktan bitkin düşen Durmuş Çavuş,yemekten sonra ocaktaki kütüğün karşısına kurulmuş akşam ajansını dinlemek için radyoyu açmıştı.Radyo ‘daki ajans haberinde “Kıbrıs Görüşmeleri için İlgiltere’ye giden Başvekil ( Başbakan ) Adnan Menderes ve yanındaki diğer bakan ve bürokratların içinde yer alan Türk Hava Yolları uçağının Lonndra yakınlarında sis nedeniyle düştüğünü ve Adnan Menderes’in yaralı olarak kurtulduğunu ” söylenince,Durmuş Çavuş beyninden vurulmuşa döndü.

Yassı tahtanın üzerinde piposu için kıymakta olduğu tütünleri ve bıçağı attırarak yerinden fırladı.Lastik Dora marka ayakkabılarını doğru dürüst ayağına geçirmeden Koşturarak komşusu Çeyrek Efe’nin evine yöneldi.Bir yandan da

-“Çeyrek Efe,Çeyrek Efe “diye bağırıyordu.

Tarladan eve geç gelen Çeyrek Efe ahırda gemici fenerinin ışığında hayvanlara burçak ve samandan oluşan yemlerini vermekteydi.Bu yüzden henüz o günkü akşam ajansını dinleyememişti.Komşusu Durmuş Çavuş’un sesini duyunca hemen dışarı çıktı.

Karanlıkta koşturarak gelen Durmuş Çavuş’u görünce kötü bir şey olduğunu anladı.Durmuş Çavuş ,Çeyrek Efe’yi görünce,

– “Efe,Efe ,Başvekilin uçağı düşmüş”diye seslenince Çeyrek Efe’nin dizlerinin bağı çözüldü. Çünkü ,tutku derecesinde Menderes hayranıydı.

Çeyrek Efe ‘’nin asıl adı Yusuf’tu. I.Dünya Savaşı sırasında Irak ve Suriye Cephelerinde savaştıktan sonra savaş sona erince köyüne dönmüştü.Kurtuluş Savaşı sırasında tekrardan askere alınmak istenince “ Ben dört yıl askerlik yaptım.Bu kadar yeter “ deyip askere gitmemiş,kaçakçı Yorgo’dan odun kömürü,bal ,balmumu karşılığında satın aldığı dolma  tüfeğini alarak dağa çıkmıştı.Dağa çıktığı ilk gün avlanmak isterken tüfeği elinde patlamış ve sol elininin üç parmağı kopmuştu.Bu yüzden “Efelik” macerası bir gün sürdüğü için halk kendisine “ Çeyrek Efe “ lakabını takmıştı.İlk zamanlarda bu lakaba kızsa da zamanla alışıp ,kanıksamıştı.Sol elinin işaret parmağının yarısı ve baş parmağı sağlam kaldığı için askere alınmamış ve ceza yememişti.

BAŞBAKAN ADNAN MENDERES’İN ÖLDÜĞÜ ŞÜPHESİ.

Çeyrek Efe gayri ihtiyari –“Nasıl? Olamaz.Yoksa başvekil Menderes öldü mü? “ diye seslendi.Durmuş Çavuş “Bilmiyorum.Radyo haberinde ölmediği söylendi.Belki de halk galeyena gelmesin diye gerçeği saklayıp ,sonra açıklayacaklardır.”dedikten sonra kendisinden yaşça büyük olan komşusu Çeyrek Efe’nin boynuna sarılarak ağlamaya başladı.Çeyrek Efe, –  “Dur hele Durmuş Çavuş dur!Şimdi ağlanacak zaman değil.Haydi kahveye gidelim.Ne yapacaksak orada kararlaştıralım “ diyerek ,kahvenin yolunu tuttular.

Köyün tek kahvesi olan ,Köyodasından bozma Boyacı Ahmet’in kahvesine vardıklarında kahvedeki herkesin büyük üzüntü içinde olduklarını gördüler.Herkesin yüzünden düşen bin parçaydı.Köydeki Demokrat Partililerin lideri konumundaki Durmuş Çavuş “Arkadaşlar böyle bekleyip bir sonuca varamayız.Ben yarın Bodrum’a gidip hadiseyi partiden öğreneceğim.Benimle gelmek isteyen varsa gelebilir “deyince ,hemen 8-10 kişi ayağa kalkıp gelmek istediklerini söylediler.

O dönemde köyde doğru dürüst yol olmadığından Bodrum’a ulaşım zordu.Bu yüzden ulaşım Mumcular’a kadar yaya olarak; ya da Çökertme’deki Hanyalı Hüseyin Kaptan’ın teknesiyle deniz üzerinden gerçekleşirdi.

BAŞBAKAN ADNAN MENDERES’İN İÇNDE BULUNDUĞU TÜRK HAVA YOLLARINA AİT “SEV “ UÇAĞININ DÜŞMESİ.

Menderes ve beraberindeki heyet, Viscount tipi dört motorlu “Sev” isimli uçakla,  17 Şubat 1959 tarihinde Londra’da yapılacak Kıbrıs görüşmelerine katılmak için Ankara Esenboğa Havalimanı’ndan yola çıkmıştı. Uçak, önce yakıt ikmali için İtalya’nın başkenti Roma’da mola vermiş, daha sonra ise Londra’daki Heathrow havaalanına hareket etmişti. Ancak yoğun sis nedeniyle uçağın Heathrow havaalanına inişine izin verilmemişti. Uçağın önce Paris’e indirilmesi planlanmışı, ardından ise Londra’nın 40 kilometre güneyindeki Gatwick havaalanına yönlendirilmişti.

14 KİŞİ YAŞAMINI YİTİRMİŞTİ

Ancak “Sev” uçağı yine yoğun sisin etkili olduğu Gatwick havaalanına yaklaşık 5 kilometre kala saat 16.56’da Surrey bölgesindeki Newdigate köyü yakınlarında ormanlık bir alana düşmüştü. Ağaçlara çarpan uçağın iki kanadı koptu ve ters dönmüş, uçakta bulunan 8 mürettebattan 5’i, 16 yolcudan ise 9’u hayatını kaybetmiştti.

ADNAN MENDERES KAZADAN HAFİF YARALI KURTULUR.

Başbakan Adnan Menderes kazadan hafif yaralanarak sağ kurtulmuştu ancak aralarında dönemin Anadolu Ajansı Genel Müdürü Şefik Arzık, Basın-Yayın ve Turizm Bakanı Server Somuncuoğlu ve Başbakanlık Özel Kalem Müdürü Muzaffer Ersü’nün de bulunduğu 14 kişi hayatını kaybetmişti. Feci kaza, Türkiye’nin yanı sıra İngiltere gündeminin de ilk sırasına oturmuştu.

KAZA İNGİLİZ GAZETELERİNİN MANŞETİNDE

18 Şubat 1959 tarihinde İngiltere’deki bütün gazetelerin manşetinde bu uçak kazası yer almıştı.Kara haber çabuk yayılır derler örneğinde olduğu gibi,olay kısa sürede  bütün Türkiye’de duyulmuş ve çok büyük üzüntüye neden olmuştu.

Köy kahvesinde Durmuş Çavuş ve arkadaşları üzüntü içinde ne yapacaklarını kararlaştırırken köyün eski muhtarı Topal Ali çıkageldi.O da haberi radyoda duymuş ve hemen topallayarak kahveye gelmişti.Gazlı lüks lambasının ışığında yüzündeki gizlemeye çalıştığı memnuniyet belli olmaktaydı.Ama  tatsızlık çıkmasın diye sessizce yerine oturdu.Halk partli olduğu için eski muhtarı kimse sevmezdi.

Alman Harbi yıllarında Muhtarın  ikide bir sayım memurlarını köye alıp gelmesine köylüler tepki göstermişti.Hayvanların büyük kısmını saklayan köylüler daha sonra yapılan şikayet üzerine baskın bir sayıma uğramış ve ceza yemişlerdi.Bu konuda da suçlamayı  kabul etmeyip,,karşı çıkmasına rağmen muhtarı suçlamışlardı.Ama artık devir Halk Parti devri değil,Demirkırat devriydi.Bu yüzden koltuğunu kaptıran Topal Ali’ye eskiden “ Muhtar “ diye hitap edenler şimdi “ Topal “ diye hitap ediyordu.

Topallığı süvari askeri olarak yer aldığı İstiklâl Harbi sırasında diz kapağından vurulup atından düşmesi ve dizkapağının parçalanması sonucu oluşmuştu.Aksayarak yürüdüğü için kendisine “ Topal “ lakâbı takılmıştı.

HANYALI HÜSEYİN KAPTAN’IN TEKNESİYLE BODRUM’A YOLCULUK

Durmuş Çavuş ve arkadaşları Bodrum’a gitmek için Çökertme’deki Hanyalı Hüseyin Kaptan’a haberci göndermeye karar verdiler.Bu konuda Sağır Ramazan’ın oğlu Mustafa’yı görevlendirdiler.Mustafa ertesi gün şafakta yola çıktı.Durmuş Çavuş,Çeyrek Efe ve yanlarında yer 5-6 köylüyle birlikte sabah güneş doğarken Hurma Yalısı’na inip Hanyalı’nın motorunu beklemeye başladılar.

Hanyalı Hüseyin Girit’in Hanya şehrinden mübadele sırasında kendi küçük tirhandil tekneleriyle önce Bodrum’a daha sonra da Çökertme’deki  Rumlardan kalan evlerden birine yerleşen kendilerinden önce Türkiye’ye gelmiş akrabalarının yanına giderek Çökertme’ye yerleşmişti.

Yaşlı babasının ölmesinden sonra Gökova Körfezi’nden adalara kaçakçılık yapmaya başlamış,bu arada teknesini büyüterek Ören’den Bodrum’a yolcu ve mal taşımaya başlamıştı.En çok yaptığı iş kiremit taşımacılığıydı.Bodrum Limanı’ndan yüklediği kiremitleri Mazı ,Çökertme ,Gavurevleri ( Türkevleri) ve Gereme’ye ( Ören) taşırdı.

Ramazan’ın Mustafa Hanyalı’yı evden çıkmadan yakalayıp durumu anlatınca Hanyalı hemen Arpa Bükü’nde alarga şekilde demirlemiş teknesine yöneldi.Sahilde bağlı sandalıyla tekneye ulaştı.Sandal yolcu ve yük indirip bindirmede işe yaramaktaydı.

Merakla Hanyalı’nın teknesini bekleyen Durmuş Çavuş ve arkadaşları  teknenin Gücen Burnu’ndan görünmesiyle ferahladılar.Kıyıya yakın demirledikten sonra sandalla tekneye çıkan köylüler Bodrum’a doğru yol almaya başladılar.

Bodrumlu Demokrat Parti Milletvekili Zeyyat Mandalinci’nin  yapılmasına öncülük ettiği mendireğin ağzından limana girip Kale’nin yanına demirlediler.Ardından hızlıca partiye gidip durumu öğrenmek için parti binasına yöneldiler.Bodrum Demokrat Parti binasının önü anababa günü gibiydi.Ankara’ya durumu öğrenmek için telgraf üstüne telgraf çekmelerine rağmen bir türlü içleri ferahlamamıştı.Ajanslar Başvekil  Menderes’in hastahanede olduğunu dile getiriyorlardı.Bodrum ilçe başkanının bizzat Zeyyat Mandalinci’ye telefon edip durumu öğrenmesinin ardından parti binası önünde biriken kalabalığın yüreği ferhalamıştı.

Menderes’in kurtulmuş olmasının sevinciyle Durmuş Çavuş ve arkadaşları  partililerin bir kısmıyla birlikte  Adliye Camii’ne gidip  iki rekatlık Şükür Namazı kılarak ,Menderes’i kendilerine ve millete bağışladığı için Allah’a şükrettikten sonra bazı partililerle Yıldız’ın lokantasında birkaç kadeh içip kutladıktan sonra akşam üstü tekrardan tekneye döndüler.Mevsim kış olduğu hava biraz bozmuştu.Ama rüzgar batı yönünden estiği için rahat bir şekilde Gökova Körfezi’nde yol alıp,akşam namazına doğru Mazı sahiline ulaşmışlardı.