Bodrum Gündem
MEHMET ÜLKÜM

MEHMET ÜLKÜM

Mehmet ÜLKÜM/ Özgeçmiş Bodrum Gümüşlük’de (Karakaya köyü) doğdu. İlkokulu köyünde, ortaokulu Bodrum’da okudu. 1964 yılında Ankara Maliye Okulundan (meslek lisesi) mezun oldu. Meslek lisesi mezunları Üniversitesi sınavlarına kabul edilmediği için memuriyette iken Afyon Lisesini dışarıdan bitirdi. Ankara Mali Bilimler Yüksek Okulunda okudu. (Ön Lisans) 9 Eylül Üniversitesi Maliye Bölümünde Lisans öğrenimini tamamladı. Bu öğrenim dönemlerinde Kamuda, Vergi Memurluğu, Vergi Denetmenliği, Adana Emlak Vergi Dairesi, İzmir Taşıtlar Vergi ile Kemeraltı Veri Dairesi, Nazilli Vergi Dairesi Müdürlüklerinden sonra İzmir Hasan Tahsin Vergi Dairesi Başkanı olarak 35 yıl kamu hizmetinden sonra emekli olmuştur. Emeklilikten sonra 1999 yerel yönetim seçimlerinde Gümüşlük Belediye Başkanlığına seçilmiş ve 10 yıl bu görevi sürdürmüştür. Bu dönemde Bodrum Belediyeler Birliği Başkan yardımcılığı dahil olmak üzere bir çok STK’da görev yapmıştır. Halen Muğla ilindeki mahkemelere bilirkişilik yapmakta ve Beş kişilik Cezaevleri İzleme Kurulunun da başkanlığını yürütmektedir...

    Belediyeler Bağış mı, Yoksa Yardım mı Toplar? Ya da Toplayabilir mi? Mehmet Ülküm Bodrum Gündem yazıları…

    Son günlerde Belediyelerin “Bağış Toplama” işi kamuoyunun gündemini oldukça meşgul etmektedir. Siyasi arenada da yoğun tartışmalara neden olmaktadır.

    İl Özel İdareleri ve Köylerle birlikte Anayasal bir yerel kamu kurumu olan Belediyelerin Bağış toplayıp toplayamayacağı konusunda kamuoyunda bilgi kirliği oluşmuştur.

    Merkezi idare Belediyelerin yardım toplayamayacağı gerekçesi ile toplanan paraları bankalarda bloke etmiş, Belediyeler ise tersi görüş ile konuyu yargıya taşımıştır.

    Yargı henüz bu konuda bir karar vermemiştir. Ülkemizde mevcut mevzuata göre yapılan yorumlar ve ifadeler tamamen kişisel görüşlerimizi ifade temekte olup eleştiri ve tartışmalara açıktır.

    Genel Olarak ve Hukuken Bağış Nedir:

    Öncelikle “Bağış” bir gönüllük işidir. Ayrıca, bağışlananın kabulüne bağlıdır. Bireysel veya kurumsal olarak yapılan bu bağışlar ya “şartsız ya da şartlı” bağış şeklinde olmaktadır. Şartsız yapılan bağışlar bağışlanın harcama inisiyatifine bırakılmaktadır. Bağışı alan istediği gibi istediği şekilde kullanabilir. Bağışın nerede kullanılacağı konusunda bir şart koşulmuş ise, (okul, hastane, yol, köprü vb) o takdirde bu şartlı bağıştır.  Amacı dışında hiç bir yere harcamak mümkün değildir.

    Kamu kurum ve kuruluşlarına yapılan şartlı bağışlar; genel kanun niteliğinde olan 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 40. maddesine göre yıl içinde harcanamamış ise amacına uygun yere harcanmaya devam etmek üzere bütçede ertesi yıla devredilir.

    Belediye Açısından Yasal Düzenlemeler:

    Belediyeler, Şartlı ve Şartsız Bağış toplayabilirler. Hiç bir kanuni sakıncası yoktur. Ancak önemli olan bu bağışları kanununda belirlenen usule göre toplamalarıdır.

    Belediyelerin “Yetkileri ve İmtiyazları” başlığını taşıyan 5393 Sayılı Belediye Kanunun 15. maddesinin (i) bendinde bağış kabul etmeyi kanun belediyelerin yetkileri ve imtiyazları arasında saymıştır. Belediyelerin bu konuda hem yetkisi hem de imtiyazları vardır.

    Bağışlar icap ve kabule bağlıdır. Farklı bir ifade ile bağışçı teklif edecek belediye de kabul edecektir.

    Sözü edilen kanunun 18. maddesinin (g) bendine göre şartlı bağışları kabul etme yetkisi Belediye Meclislerine aittir. Bunun dışında Belediyelerde hiç bir makam ve merciin şartlı Bağış kabul etme yetkisi yoktur. Kanunun 38. maddesinin (l) bendine göre şartsız bağışları kabul yetkisi Belediye Başkanına aittir.

    5216 Sayılı Büyükşehir Belediye kanununda da paralel hükümler mevcuttur. Kanun 18. maddesine (g) bendine göre şartsız bağışları kabul yetkisi Büyükşehir Belediye Başkanına aittir. Şartlı bağışların ise aynı kanunun 28. maddesi göndermesi ile Büyükşehir Belediye Meclisine ait olduğunu değerlendirmek gerekiyor.

    Hem Büyükşehir hem de ilçe belediyeleri gelirleri arasında iki kanun da şartlı ve şartsız bağışlar da saymıştır.

    Merkezi İdarenin Konuya Bakışı:

    Merkezi idare; 23.06.1983 tarihli 2860 sayılı Yardım Toplama Kanunu uyarıca Belediyelerin Yardım toplamak için bu kanuna göre illerde validen ilçelerde kaymakamdan izin alması  gereklidir gerekçesiyle bankalarda toplanan paraları bloke etmiştir.

    Soru şudur; belediyelerin topladıkları paralar bağış mıdır, yardım mıdır? Farklı bir ifade ile bu konuda hangi kanun uygulanacaktır. Belediye kanunu mu, yardım toplama kanunu mu?

    Öncelikle, Yardım Toplama Kanunu genel bir kanundur. Belediye kanunu ise, özel kanunundur. Özel kanunun olduğu yerde genel kanunun uygulanmayacağı hukuk kuralı gereğince Belediyelerin kendi kanununa göre bağış toplamaları mümkündür.

    Belediyelerin Uygulamaları Doğru mudur, Bağışlar Nasıl Toplanmalı?

    Yasal düzenlemeler karşısında uygulamaları doğru olan da var, olmayan da var.

    Bazı belediyeler İstanbul örneğinde olduğu gibi birden fazla bankalarda bağımsız hesaplar açtırarak vatandaşa İBAN numaraları vermek suretiyle yardım çağrısında bulunmuşlardır. Bu yukarıda açıklanan belediye kanununa bakarak usule uygun değildir.

    Bu durum, bir kamu kurumu olan belediyenin yardım toplama faaliyetidir ki, merkezi idarenin belirttiği gibi ilgili mülki amirden (valilikten) izin alınmadan yardım toplama faaliyetidir.

    Her halde belediyelerde bunun farkına varmış olmalıdır ki, faaliyetlerinde ısrarlı olmamış ve bu yöntemle yardım toplama faaliyetlerine ara vermişlerdir.

    Bu zor günlerde belediyelerin bu tür faaliyetleri  (yardım veya bağış toplama) yerel bir kamu kurumu olarak ihtiyaç sahiplerine daha kolay, daha hızlı ulaşabilmeleri göz önüne alındığında doğru bir girişimdir. Merkezi idarenin ise, gerekçesi ne olursa olsun bu zor günlerde bu faaliyetleri yasaklaması kabul edilemez.

    Bazı belediyelerde ise, İzmir örneğinde olduğu gibi yardımda bulunmak isteyen vatandaşlar genel olarak yapacakları ayni (paket) yardımlarını belediyeye teslim etmektedirler. Belediye, ihtiyaç sahiplerinin belirlenmesinde, ulaştırılmasında, personel, araç/gereç desteği gibi konularda yardımcı olmaktadır. Bu doğru bir yöntemdir. Hiç bir yasal sakıncası yoktur.

    Şayet belediyeler bağışları nakit olarak toplamak isterlerse; o takdirde bankalarda bu amaçlı ayrı bir hesap açılmamalıdır. Belediyenin bankalardaki kendi resmi hesap numaraları verilmek suretiyle bağışların bu hesaplara yatırılması vatandaşlardan talep edilmelidir.

    Yukarıda belirtildiği gibi belediyeler kendi kanununa göre bağış toplayabilirler. Yapılan bağışların belediye tarafından kabulü gerektiğinden ve bağış sırasında herhangi bir ön koşul belirtilmemesi nedeniyle bu bağışların zımnen şartsız bağış olduğunun kabulü gerekir. Bu paraların belediye hesaplarına gelir kaydedilmeden önce belediye başkanından bağışların kabulü için topluca bir onay alınması uygun olacaktır. Şeffaflığı temin ve hesap verilebilirlik açısından da bu paraların muhasebe kayıtlarında bir alt hesapta muhasebeleştirilmesi de uygun ve doğru olur. Böylece, belediyenin öz kaynaklarından ayırt edilmesi de sağlanır.

    Önemli olan hangi yöntemle olursa olsun asıl olan toplanan paraların, şeffaf, hesap verilebilir ve denetlenebilir şekilde olabildiğince gerçek ihtiyaç sahiplerine ulaştırılmasıdır. Merkezi idare, bir takım siyasi düşüncelerle bu tür girişimlerin önünü kesmek yerine bu girişimleri doğru bir denetime tabi tutmanın yöntemlerini hayata geçirmelidir.

    Yardım sever vatandaşlar ve kurumlar ne zaman,  kime ve nereye hangi amaçla bağış yapacağına ilişkin iradelerinde serbest bırakılmalıdır…

    Mehmet Ülküm-Geçmiş Dönem Gümüşlük Belediye Başkanı

    Yazarın Diğer Yazıları
    Yorumlar

    1. Halil Coşkun dedi ki:

      Mehmet abi, belediyeler yapılan bağış ve yardımlara ilişkin olarak yapmış olduğunuz görüş ve değerlendirmelerine aynen katılıyorum.Selam ve saygılar sunuyorum.

    2. Mehmet ÜLKÜM dedi ki:

      Halil’ciğim bu işin uzmanı olarak belirttiğin görüşe teşekkür ederim. Maliye Bakanlığında yıllarca Belediye Gelirleri konusunda söz sahibi bir uzman olarak görüşleriniz önemlidir.