Anılar Akın Akın… Sönmez Taner Bodrum Gündem Yazıları

İsmet Kabaağaçli Noonan Anisina Saygıyla Sevgiyle…

İsmet Kabaağaçlı Noonan, Bodrum ve Bodrumlular için çok değerliydi. O, Halikarnas Balıkçısı’nın “Sarı Kızı”, “İsmetula”sı idi.

İsmet Kabaağaçlı Noonan, ayrıca, benim için ve Halikarnas Balıkçısı Forumu’ndan arkadaşlarım için de çok değerliydi, çok özeldi.O, bizler için adeta bir simgeydi. Bizler, İsmet Hanımın şahsında, kendimizi Halikarnas Balıkçısı’na daha yakın hissettik. Çeşitli ortamlarda yaşamlarımız kesişti; buluştuk. Kendisinden çok güzel anılar dinledik, çok şey öğrendik.

İsmet Hanım’ı, Bodrum’da, 1990’lı yılların sonunda tanıdım.

İlk Buluşma: Halikarnas Balıkçısı’nın Okuduğu Kitaplar

Sene 1998 veya 1999 olmalı. 1993’den beri Bodrum’da yaşıyorum. 1994 yılından itibaren, Akademia Vakfı’nda yönetici olarak çalışıyorum. Vakfın düzenlediği sempozyum, seminer, konferans ve özellikle ‘Bodrum Yerel Habitat Konferansı’ çalışmaları gibi etkinlikler sayesinde çok insan tanıyorum. Bu tanışıklık kimileriyle dostluk düzeyine ulaşıyor. Bu kişilerden birisi de Halikarnas Balıkçıs’nın torunu Dodo. Dodo İsmet Hanımın kızı, o yıllarda Bodrum’da yaşıyor. Çeşitli ortamlarda  birlikte oluyoruz.

Birgün, Dodo’dan bir telefon geliyor. Dedesi’nin kitaplarını Akademia Vakfı’na bağışlamak istediklerini söylüyor. ‘Ne güzel bir haber!’ Vakıf ve sahsım adına çok mutluyum, onur duyuyorum. Kendisini Vakfa davet ediyorum. Vakıf 1998’den beri, Adliye Sokak’ta, Vakıf tarafından restorasyonu yaptırılan Eski Adliye Binası’nda çalışmalarını sürdürüyor. Dodo bir koli kitap getiriyor. Açıkçası, ben daha fazla kitap kolisi bekliyor olsam da, yine de mutluyum.  Dodo’dan aldığım bilgiye göre, Kitaplar Bodrum’a getirilmiş ve uzun süre İsmet ve John Noonan’a ait evin deposunda beklemiş. Bodrum’un nemli havasında kitaplar epeyce yıpranmış. Ama zengin bir içerik. Kitapların ciltlenmesi gerekli. O yıllarda Bodrum’da kitap ciltleyecek bir kurum yok.

Milas’da, Gündoğan Belediyesi’nden eski bir dost Kemal Kaşkar’ı arıyorum. Kendisi Milas Önder Gazetesi’nde çalışıyor. Aldığım bilgiye göre Milas’da cilt yaptırma olanağı var. Vakıf Yönetim Kurulu’nun onayı ile kitapları Milas’a, Kemal Kaşgar’a  gönderiyoruz. Kısa bir süre içinde Kitaplar, ciltlenmiş olarak geliyor. Her kitaba sevinçle Vakıf kaşesini basıyoruz ve kitaplar rafdaki yerlerini alıyor.

Vakıf adına teşekkürlerimizi ifade etmek için İsmet Hanım’ı evinde ziyaret ediyorum.  Bahçe harika. İsmet Hanım bahçeyi gezdiriyor. Halikarnas Balıkçısı’nın diktiği çeşitli bitki ve çiçeklerden, özellikle kaktüslerden örnekler var. Ve elbette Bella Sombra Ağaçları. Belki de o gün ilk kez gördüğüm, Bodrumluların “Kaya Gölgesi” dediği, o heybetli ağaçlar. Hayran kalıyorum. İsmet Hanım, ağaçlardan iki sürgün alıyor ve bana hediye ediyor. Çok duygulanıyorum. O hızla iş yerime dönüyorum ve Vakfın bahçesine o iki sürgünü dikiyorum. Akademia Vakfı’nın bahçesini zenginleştiren o iki Bella Sombra ağacı Halikarnas Balıkçısı’nın tohumlarını Brezilya’dan getirttiği ve Bodrum’un çeşitli yerlere diktiği Bella Sombraların üçüncü kuşak torunları gibi. 

Halikarnas Balıkçısı’nın Okuduğu Kitaplar Sergisi

Mehmet Uyargil ve Lale Ak  birlikte çalışarak, “Balıkçı’nın Okuduğu Kitaplar Segisi”ni hazırlıyorlar: Sergi, 17 Nisan 2014’de Halikarnas Balıkçısı’ın 124. Doğum Gününü Anma Programı kapsamında, OASİS’de sergileniyor. Balıkçı’nın okuduğu kitaplar pekçok dilde. Ve Balıkçı, okuduğu kitapların sayfalarına, kitap hangi dilde ise, o dilde notlar almış.2000’li yıllar, benim Halikarnas Balıkçısı’nın, yazarlığı yanında diğer yönlerini keşfettiğim ve Balıkçı’nın  Bodrum için ne kadar değerli olduğunu  algılamaya başladığım dönemler. Merak içindeyim. Balıkçı ile ilgili kaynak araştırması yapıyorum; hakkında ne bulursam okuyorum.

Halikarnas Balıkçısı’nın değerinin ayırdına vardıkça, merakım da giderek artıyor. Çevremde, Balıkçı’yı bütün yönleriyle tanıyan kimse yok. Yaşam öyküsünü ayrıntılı olarak veren bir kaynak da yok.   

İsmet Hanımın kaleme aldığı ve 2009 yılında ilk basımı yapılan “Anılar Akın Akın” kitabı imdadıma yetişiyor.

İsmet Hanım’ın “Anılar Akın Akın” başlıklı kitabından çok şey öğrendim. İsmet Kabaağaçlı Noonan’ın  Bodrum’da geçen çocukluk ve ilköğetim yılları , İzmir Amerikan Koleji’nde devam eden eğitim dönemi, sevgili eşi John Nooan ile tanışma, evlilik, Amerika yılları; İzmir’de, Halikarnas Balıkçısı Sokak,  Merhaba Apartmanı’nda, anne-babayla geçen yıllara ilişkin kişisel anılar yanında, İsmet Hanım, babası Halikarnas Balıklçısı ve aile hakkında pekçok bilgi ve belge sunuyor kitabında.“Anılar Akın Akın” kitabı, benim Halikarnas Balıkçısı ile ilgili araştırmalarım için defalarca başvurduğum, yararlandığım çok değerli bir kaynak.

Halikarnas Balıkçısı ile ilgili araştırmalarımı sürdürüken, bir yandan da yazıyorum ve yazdıklarımdan sunumlar hazırlamaya çalışıyorum. Sunumlar için daha ayrıntılı bilgiye ve fotoğrafa ihtiyaç var.

İsmet Hanımla görüşmek, konuşmak istiyorum. Kendisiyle telefon görüşmeleri yapıyorum.

23 Nisan 2013 günü, arkadaşım sevgili Hatice Yücel ile birlikte İzmir’de İsmet Hanım’I ziyaret ediyoruz. Halikarnas Balıkçısı Sokak, Merhaba Apartmanı’ndayız.

Duvarları süsleyen  çeşitli Balıkçı fotoğrafları arasında, saygıyla, sevgiyle İsmet Hanım’ı dinliyoruz.

Çok güzel ağırlananıyoruz ve İsmet Hanım bizimle anılarını ve  eski fotoğrafları paylaşıyor. Daha önce hiçbir yerde görmediğim fotoğraflar var. Balıkçı hakkında yaptığım çalışmaları özetleyerek, kendisinden fotoğraf rica ediyorum. Pekçok fotoğraf arasından kimilerini seçiyorum. İsmet Hanım, nazik bir biçimde, seçtiğimiz fotoğrafları çoğalttırıyor ve bana göndeiyor. Hazırladığım ve değişik ortamlarda sergilediğim sunumlarımda bu anılardan ve fotoğraflardan çokça yararlandım.

İsmet Kabaağaçlı Noonan, “Uluslararsı Halikarnas Balıkçısıs Sempozyumu”nda

2013 yılında, Halikarnas Balıkçısı  40. Yıl Anma Etkinlikleri Programı kapsamında, Muğla Sıtkı Koçman Üniv. Eğitim Fakültesi ile birlikte düzenlediğimiz “Uluslararası Halikarnas Balıkçısı Sempozyumu” Açılış Oturumu’nda İsmet Hanım’dan Halikarnas Balıkçısı’na ilişkin değerli anılarını dinliyoruz. İsmet Hanım, Halikarnas Balıkçısı ‘na ilişkin anılarını şöyle tamamlıyor: “Babam bir efsane değildi; deli dahi arasında gider gelirdi…” 

“Halikarnas Balıkçısı’nın Mirası”

Halikarnas Balıkçısı ile ilgili yazdıklarımın sayfası giderek artıyor. Şubat 2019‘da, sevgili arkadaşım Rüşrü Tezcan ile birlikte yazılanları ortak bir kitaba dönüştürmeye karar veriyoruz. Dostumuz Mehmet Uyargil de kitabın Görsel Danışmanı olarak bize katılıyor.

Kitap ilerledikçe, İsmet Hanım’ı bir kez daha ziyarat etme ihtiyacı hissediyoruz. “Halikarnas Balıkçısı’nın Mirası” başlıkklı kitabımız için, Rüştü Tezcan ve Mehmet Uyargil  ile birlikte, İsmet Hanım ile söyleşi yapmak üzere, 19 Nisan 2019’da,  İzmir’de, Merhaba Apartmanı’nda, bir kez daha İsmet Hanım ile buluşuyoruz. İsmet Hanım sağlık sorunları nedeniyle kimseleri kabul etmek istemiyor. Kızı Kuki’nin yardımıyla bu buluşmayı ve söyleşiyi gerçekleştiriyoruz. Mehmet Uyargil tarafından kayda alınan bu söyleşinin tam metni yukarıda anılan kitapta yer alıyor.

19 Nisan 2019 ; İsmet  Hanım ile söyleşi;  İzmir, Halikarnas Balıkçısı Sokak, Merhaba Apartmanı

“Halikarnas Balıkçısı’nın Mirası” başlıklı kitap Arkeoloji ve Sanat Yayınları tarafından yayınlanmak üzere matbaada. Nisan 2020 İzmir Fuarı için basılmış olacaktı. Pandemi nedeniyle gecikti.

Okuduklarımdan ve kendisiyle görüşmelerimden edindiğim izlenime göre İsmet Hanım, babası Halikarnas Balıkçısı için de çok özel. İsmet Hanım babasına çok bağlı. Neredeyse çocuk yaşından itibaren her zaman babasının yanında. Babası ile çok şey paylaşmış. Babasının yakın dostları ile de birlikte olmuş. Örneğin, Sabahattin Eyüboğlu, Sadullah Naci, Mehmet Doğan ve başka dostlar…

İsmet Hanım, Halikarnas Balıkçısı ve arkadaşları ile birlikte Mavi Yolculuklar yaşamış; kimi zaman babası ile birlikte rehberlik turlarına katılmış. 

Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun kaleminden İsmet Hanım. (Kaynak: “Mavi Yolculuk Defterleri”)

İsmet Kabaağaçlı Noonan bilinçli bir “Arşivci”

İsmet Hanım, bilginin ve belgenin önemine inanan birisi olarak, babası Halikarnas Balıkçısı  ile ilgili her yazılı ve görsel belgeyi, her objeyi arşivlemiş, korumuş, saklamış.

Bunlardan bir bölümünü Bodrum Deniz Müzesi’ne armağan etmiş.

Büyük bir bölümünü ise, “ Ahmet Piriştina İzmir Kent Arşivi ve Müzesine (APİKAM’a) bağışlamış.

“Halikarnas Balıkçısı’nın Mirası” başlıklı  kitabımız için, her iki kurumdaki koleksiyondan fazlasıyla yararlandık.

İsmet Kabaağaçlı Noonan’nın Dileği – Vasiyeti

2013 yılındaki ziyaretimizde, İsmet Hanım bizlere bir dileğini iletti. Halikarnas Balıkçısı’nın Bodrum’da yaşadığı evlere birer plaket konulmasını istiyordu ve Yerel Yönetim’den bunu bekliyordu.

Balıkçı’nın Bodrum’da yaşadığı ve kendisini Cevat Şakir’den “Halikarnas Balıkçısı”na dönüştürdüğü Azmakbaşı’ndaki o ilk Ev; Bodrum’a ikinci gelişinde, bir süre yaşadığı kayınvalidesine ait Ev; ve  Cumhuriyet Caddesi’nde, deniz kenarında kendisinin özenle inşa ettiği Ev. Bu dilek bir tür vasiyetti.

Bodrum Halikarnas Balıkçısı Forumu olarak, bizler de bunu çok istiyorduk. 2013 yılında, 40 gün süren, “Halikarnas Balıkçısı  40. Ölüm Yıldönümü Anma Etkinlileri” kapsamında, Bodrum’da yazılarını kaleme aldığı Azbakbaşı Kahvesi, dostlarıyla muhabbet ettiği Kumbahçe’deki Kahve ve diktiği kimi Bella Sombra Ağaçlarına plaketler koymayı başardık. Ancak, Bodrum’da yaşadığı evlere plaket koymayı, ne yazık ki, başaramadık. Azmakbaşındaki o ilk ev artık bir köfteci idi. Sultanahmet Köftecisi’nin işletmecisi, ev sahibinin izin vermediğini söyleyerek bizi neredeyse kovaladı.

İsmet Hanım’ın dileğini yerine getirememiş olmanın üzüntüsünü yaşıyorum ve bu dileği/vasiyeti Yerel Yönetim’in ilgisine sunuyorum.

Bodrum’da yaşamımı zenginleştiren, Halikarnas Balıkçısı ile ilgili araştırmalarımda bilgi, belge ve anılarıyla bana ve arkadaşlarıma destek ve katkı sağlayan, değerli insan İsmet Kabaağaçlı Noonan’a sevgi, saygı ve şükranlarımla…

Sönmez Taner