Bodrum Ağzı ( lehçesi) Üzerine Bir Araştırma…

         Muğla bölgesi ağızları, Anadolu ağızları içinde önemli bir yere sahiptir. Bu ağız bölgesi, ses ve yapı özellikleriyle bir yandan Anadolu Oğuzcası, diğer yandan da Hazar Ötesi Oğuzcası unsurları taşımaktadır. Türk dili sayesinde , zaman ve mekana meydan okurcasına, asırlar öncesinde ayrılan  Sibirya Türkleriyle bile aralarındaki dil bağını, aradan geçen zamanda yaşayış kültür ve inanç bakımından büyük farklılıklar meydana gelmesine rağmen dil temelinde birlik ve anlaşabilme  devam etmektedir.

  “- napıkdorsunuz, ne yapıp durusunuz  “ Ne yapıyorsunuz”

  “- bazardan gek geliriz, gızanlar bizi bekleyip durula”

     Anadolu ağızları kavramı ile 13.yüzyıldan itibaren Anadolu topraklarında oluşmaya başlayan ve yazı dili dışında kalmış Oğuzca temelli, fakat ölçünlü dilden ses, yapı ve şekil olarak ayrılabilen özelliklere sahip dar bölgelerde görülen, sınırlı ve homojen sosyal gruplar arasında anlaşma sağlayan alt diller konumundadırlar.

     Muğla bölgesi, 1261’den sonra Türklerin eline geçen ilk Bizans topraklarından biridir. 1300 yılında Menteşoğulları Beyliği merkezi Milas olunca , Oğuzların Kayı boyuna mensup yörük oymakları bölgeye yerleşmeye başlamıştır. Aynı bölgeye yerleşen aynı etnik temelli unsurların dili zaman içinde göçler, dıştan evlenmeler, eğitim gibi etkenlerle değişebilmekte, ağız tabakalaşması denilen dil adacıkları meydana gelebilmektedir.

       Yüzyıllar boyunca çeşitli yurtlardan göç eden halklar, Türk boy ve urugları sürekli olarak Anadolu’ya yerleşmişlerdir. Göç eden halklar  gittikleri yörelerdeki kardeş ağızların tesirlerine rağmen yine de kendi ağızlarını korumuş ve kendi boylarını dil varlığını ön planda tutmuşlardır. Genel olarak  Muğla ağzı fonetik bakımından başlı başına bir dil laboratuvuarı niteliğinde olup,  Muğla ağzını özelleştiren ona asıl bir karakter biçen unsur fiil çekimindeki özellikler sayılmaktadır.

     Bodrum ağzında “ Ne yap-ıp-du-rusunuz, ne-d-ip du-rusun ” cümlesindeki   ip zarf fiili ve dur- yardımcı fiilinin kullanımı,  şimdiki zamanda  ağlıp durusun “ ağlıyorsun”, satıp duru ”satıyor”, verip durusunuz  “veriyorsunuz”, deyip durula “ diyorlar”,  şeklinde Muğla bölgesine has  bir Oğuzların Kayı boyu ağzıdır. Aynı fiil çekimi Altay ve  Hakas Türkçelerinde aynı anlamda ve aynı şekilde kullanılmaktadır.

        Muğla ağzında şimdiki zamanda kullanılan; Parlep turu; sorup durun; verip durusunuz; satıp duru; deyip durula; durup duru şekilleri yardımcı fiil dur-, tur- , un– karması kullanım Türkmencede aynen devam ettiği gibi , Eski Uygur Türkçesinde özlü bir yer tutan tur- yardımcı fiili Muğla ağzında kendi varlığını aynen korumaktadır.

        Türkiye Türkçesinde –yor olarak standartlaşan şimdiki zaman kipi,  Batı Anadolu ağızlarındaki –yom, -yon, -yo ekleri kullanılırken, Bodrum ağzında baskın olarak bambaşka bir kullanım “ gek gelirim, gek gelirsin, gek gelir, gek geliriz, gek gelirsiniz, gek gelirler çekim kalıbı dikkat çekmektedir. Bu kullanım Bodrum yarımadasına farklı ve homojen bir oymak grubunun yerleştiğini göstermektedir. buy vardenfil online

          Buna karşılık Milas Bodrum sınırını oluşturan Meşelik , Çömlekçi köyleri kuzeyinden Bafa Gölü köyleri , Bozüyük arası bölgede özellikle hiç bozulmamış Milas Çomakdağ  köyü yörüklerinde şimdiki zamanda;  –ip zarf fiili ve bat- yardımcı fiili kullanımı ile oluşan: yuğurup-batırın “ yoğuruyorum”, diyi-batısın “ diyorsun”, oturu-mu-batın “ oturuyor musun”,  dökülüp-batı  “ dökülüyor” , gelip-batırı “ geliyor”  şeklinde Oğuz-Kıpçak dili özellikleri kullanılmaktadır.

          Fethiye, Dalaman  ve Ortaca bölgesinde –yoru eki şimdiki zamanda şimdiki zaman fiil çekimi; geliyoru, geliman, gelimaz, geliyomaz, deyora.    ; geli-yoru “ geliyor”, gidi-yoru “ gidiyor” şeklindedir.  

         Bodrum ağzında  geçmiş zamanda bir olayı anlatırken “ Oğlan askerden yeni gelmişti “  cümlesi  yerine “ Oğlan askerden yeni gele-go-du-du” kullanımı konuşmaya devamlılık ve anlamı şiddetlendirici bir özellik kazandırmaktadır ki, sekiz zaman kipli Türkiye Türkçesindeki di”li ve miş”li geçmiş zaman kiplerinin tam anlamına uymamaktadır. Onsekiz zaman kipli İngilizcedeki zaman aralıklarından “ Past Continous Tense” kipine yakın yeni bir zaman kipi ve anlatım zenginliği yer almaktadır.

      Muğla ve Bodrum ağız üzerine tez ve araştırma yapan tüm dil bilimci (dialektolog)’ leri  şaşırtan özellik ,  Anadolu’nun diğer bölgelerinde yerel dillerle kaynaşarak özelliğini kaybederek  standart Türk, yazı veya televizyon  diline kaymasına rağmen , bu bölgede hiç bozulmadan ilk günkü gibi kullanılmasıdır.

buy albuterol         Bu konuda benim görüşüm, Menderes nehri güneyi Antalya’ya kadar olan bölge 1300 yılından beri hiçbir  işgal ve savaş gibi travma yaratan ve büyük göç hareketleri gibi dili bozucu dış etkiler görmemiştir, 1920’ de İtalyanlar gemiden karaya çıkmamışlardır. Başka bir deyimle İngiltere adası gibi düşman ayağı basmamıştır. Tarıma elverişli geniş ovaları olmadığı için devletin göçmen yerleştirme iskan programlarında yer almamıştır. Yöre insanından Almanya ‘ya işçilik için çok az gideni vardır,  eğitim, askerlik, memurluk gibi  nedenlerle  başka şehirlere gitse de, sonunda dönmektedir. Bölgenin son 30 yılda gelişen turizmin getirdiği kültür kaynaşmasına rağmen  Oğuz Türkçesi dili kullanımı yaygın olarak kullanılmaktadır.