DÜNYADA KORONAVİRÜS, HALA KONTROL DIŞI! Ronald Karel Bodrum Gündem yazıları…

Bugünkü konuya başlamadan önce Çin den çok güzel bir haber geldi. Columbia üniversitesinden Jeffrey Shaman başkanlığında ve Londra İmperial kolejin katılmasıyla Çin de yapılan son ankette koronavirüs tehlikesi kişilerin 90% da fark edilmemiş. Buna göre hayatlarını kaybedenlerin sayısı çok daha düşük olması ve bu son zamanlarda çok daha azalması umut verici ve çok iyi haber olarak nitelendiriliyor.

BU DA KÖTÜ BİR HABER

The government’s chief scientific adviser Sir Patrick Vallance said it would be a “good outcome” for the UK if the number of deaths from the virus could be kept below 20,000. Kaynak BBC 17.3.2020 resmi sayfası.

Büyük Britanya da ölü sayısını 20 000 nin altında tutarsak iyi bir sonuç elde edeceğiz! Diyor Sir Patrick Vallance hükümetin baş bilimsel danışmanı.

HAVA KİRLİLİĞİ

Koronavirüs sayesinde dünyanın dört bir köşesinde fabrikalar tek tek kapanıyorlar. Bu da belki de Co2 in azalması, hava kirliliğinin azalması mı demek olacak?

Neden olmasın? Şimdi gelelim kapatılan fabrikalara.

PSA, Fiat Chrysler, Michelin, Renault sadece Fransa de değil, bütün Avrupa da üretimi durdurdu diyor Le Monde gazetesi 16 Mart online gazetesinde.

Havacılık endüstrisinde, seyahat kısıtlamaları ve yürürlüğe girmeye başlayan talebin düşmesi nedeniyle faaliyetler azalmaktadır: Air France-KLM grubu faaliyetlerini 70% ile % 90 arasında “çok önemli ölçüde” azaltacaktır.

En az önümüzdeki iki ayda  ve British Airways’in ana şirketi IAG, Nisan ve Mayıs aylarında uçuş kapasitesini en az % 75 azaltmayı planladığını açıkladı.

Easy Jet uçaklarının büyük bir çoğunluğunun uçamayacağını, Alman havayolu Lufthansa, uzun mesafeli uçuşları % 90 oranında azaltacak.

Marketwach şöyle bir başlık attı.. ABD fabrikaları artık çalışamaz, birçok fabrika üretimi durdurdu, bazıları az efektifle çalışıyor.

Yukarda saydıklarımızdan başka yüksek bacalarıyla etrafa zehir saçan binlerce fabrika da ya faaliyetlerini azalttılar ya da tamamen durdular. Bu koronavirüs felaketi hiç olmazsa atmosfere bir iyiliği dokunacaktır. Kısa bir süre olsa bile.

Rakamlar: Bölgesel Fed bankasının Pazartesi günü yaptığı açıklamada, New York Fed’nin Empire State iş koşulları endeksinin Mart ayında rekor 34.4 puan -21.5’e gerilediğini söyledi.

Econoday tarafından yapılan bir ankete göre ekonomistler 4,8 değerinde bir okuma beklemekteydi.

Bu, 2009’daki mali krizden bu yana en düşük düzeydir.

Vauxhall Büyük Britanya daki fabrikalarını kapatıyor.

İtalya da Ferrari üretimi durdurdu.

The Guardiana göre koronavirüs sayesinde belki de küresel ısınmada düzelme olacak. Bugün daha bu teorinin ne denli gerçekçi olduğunu bilemeyiz. Ama gerek Çin ve gerek ABD dünya atmosferini kirleten en önemli iki ülke olduğundan bence bu koronavirüs belasını atlattıktan sonra sonuçları göreceğiz.

Trump 1 trilyon doları gözden çıkardı. New York Times 18 Mart ta TSİ 19.20 de yayınladığı haberde Trump ın halkını, küçük iş yerlerini korumaları için nakit olaral 1 trilyon doları gözden çıkardığını yazıyor. Bunun 500 milyarı 2 hafta içinde ödenecekmiş.

NASA dan çekilen uydu resimlerine göre Wuhan da koronavirüs yüzünden kapanan fabrikalar 10-25 Şubat 2020 tarihinde hava kirliliğini nasıl yok ettiğini gösteriyor.

2019 yılında NO2 (azot dioksit) Wuhan da çok tehlikeliydi. 2020 yılında aynı aylarda tertemiz gözüküyor.

Dünya Ekonomisi Yerle Bir Oluyor

New York Times dan alınmıştır… 

Federal Rezerv hafta sonu oranları düşürmek ve hazine almak için hareket etmesine rağmen, dünya pazarları yine de Pazartesi günü düştü. Koronavirüs, 12 yıl önce küresel finansal krizin arifesinde olduğundan çok farklı güvenlik açıklarına sahip bir dünya ekonomisinde finansal bulaşma tehdidinde bulunmakla tehdit ediyor.

Dünya, son büyük krizin vurulduğu zamanki borç kadar derindedir. Ancak en büyük ve en riskli borç havuzları – krizden sonra düzenleyiciler tarafından kısıtlanan ABD’deki hane halklarından ve bankalardan tüm dünyadaki şirketlere kaymıştır.

İşletmeler nakit akışlarında ani bir durma olasılığı ile uğraşırken, en çok maruz kalanlar zaten kredi ödemeye çalışan nispeten yeni nesil şirketler. Bu sınıf borçları üzerinden faiz ödemesi yapmak için bile çok az kazanç sağlayan ve sadece yeni borç çıkararak hayatta kalan şirketler.

The Guardiana göre Seyahatler yasaklandı. Sportif etkinlikler iptal edildi. Toplu toplantılar yasaklandı. Borsalarda serbest düşüş maalesef bütün dünyada devam ediyor. Issız alışveriş merkezlerinin sayısı çoğaldı.

Kısacası Covid-19 küresel durgunluğuna hazır olun.

19 Mart 2020 tarihinde Galler ülkesi ve İskoçya da okulların son günü. Bu satırları yazarken İngiltere de bu konuşuyu konuşuyordu.

Bir ay öncesine kadar bunlar hayal edilemezdi. Koronavirüs salgınının Çin için yerelleştirilmiş bir sorun olacağı ve dünyanın geri kalanına yayılma etkilerinin merkez bankaları tarafından biraz politika hafifletme ile rahatlıkla yönetilebileceği varsayılmıştı.

Covid-19’un Çin ile sınırlı olmadığı ve ekonomik etkilerin daha yaygın olacağı netleştiğinde tahminler gözden geçirilmeye başlandı. Ancak merkez bankaları, maliye bakanlıkları ve bağımsız ekonomistler, faaliyete keskin ama kısa bir darbe vuracağı ve ardından her zamanki gibi hızlı bir şekilde iş hayatına geri döneceği gerçeğinden rahatlamışlardı. ABD, devletler kilitlendikçe faiz oranlarını düşürüyor.

Bu düşünme çizgisi, başlangıçta yüksek faizli mortgage krizinin sadece ABD’yi etkileyen küçük ve yönetilebilir bir sorun olduğu varsayıldığı 2007 olaylarıyla tam bir paralellik göstermektedir – ve hiç kimse bunun nasıl sona erdiğini hatırlatmaya ihtiyaç duymuyor.

En başından beri Covid-19’un ekonominin her iki tarafını da etkilediği açıktır: arz ve talep. Fabrikalar ve ofisler kapatıldığı ve bunun sonucunda üretimin düştüğü için mal ve hizmet tedariki bozulmaktadır. Ancak talep de düşer çünkü tüketiciler evde kalır ve harcamaları durdurur.

Borçlanma maliyetinin düşürülmesi veya vergilerin düşürülmesi gibi geleneksel politika önlemleri, talep şoku olduğunda daha iyi çalışma eğilimindedir. Kombine arz ve talep şoku durumunda yapabileceklerinin bir sınırı vardır.

Eğer tarih herhangi bir rehberse, küresel ekonomi sonunda Covid-19 pandemisinden iyileşecek, ancak bunun 2020’nin ilk yarısında V şeklinde bir durgunluk olacağı fikri ve ardından yılın ikinci yarısında bir iyileşme olacağı geçen haftanın fırtınalı olaylarından sonra artık saçma görünüyor.

Dahası, politika yapıcılar da bunu biliyor. ABD Merkez Bankası olan Federal Rezerv’e Donald Trump tarafından faiz oranlarının düşürülmesi ve kantitatif genişleme olarak bilinen büyük ölçekli varlık alımlarının devam ettirilmesi gerektiği söylenmedi.

Okuduğum bütün ekonomi haberleri maalesef hiç iç açıcı değildi. İşin en kötü tarafı en saygın uluslararası basındaki en saygın ekonomistlerin olaya farklı açılardan bakmalarından öte, genelde değişik teoriler üretmeleriydi.

Koronavirüs faciası belki sadece dünyamızı kaplayan kirli havayı yok edecek, daha nasıl yayıldığı, ne zaman yayılmanın duracağı, büyük şehirlerde kimlerin sadece basit bir grip veya koronavirüs lanetine yakalanmadığını ne zaman farkına varacağız? Milyonların yaşadığı büyük şehirlerde ne gibi tedbirlerin alınabileceği daha tam olarak açıklığa kavuşamadı.

Dua edelim, bu mikrop geldiği gibi kısa süre sonra birden bire kaybolsun.

HAVANLAR ÜZERİNDE TESTLER ÇOĞALIYOR

Araştırmacılar, gezegeni haftalardır sallayan koronavirüsü yok etme için laboratuvarlara saldırdılar..

Birçok laboratuvarda, aşı adayları ve Covid-19’un neden olduğu semptomların üstesinden gelmesi muhtemel molekül sayısı açıklandı. Aynı zamanda, araştırmacılar virüsü her açıdan analiz ederek insanlar için bu kadar patojenik hale getiren şeyi anlamaya çalışıyorlar.

İNSERM ve Yüksek Öğretim ve Araştırma Bakanlığı, okumak için seçilen 20 proje etrafında tüm Fransız araştırma paydaşlarını bir araya getirdi …

Öte yandan NYTimesın 14 Mart 2020 makalesine göre koronavirüs pandemisinin bize verdiği birçok dersi arasında insanların hayvanlar aleminin geri kalanına ne kadar yakın olduklarıdır. Hayvanlardan hastalık alıyoruz ve sonra hastalıkları nasıl durduracağımızı anlamak için daha fazla hayvan kullanıyoruz, diyor gazete.

Tabii ki, salgının her iki ucunda farklı hayvanlar var. Bilim adamları, yeni hastalığın kesinlikle bir yarasa virüsü ile başladığını kabul ediyor. Bu virüs muhtemelen insanlara giderken başka bir hayvandan, belki de pangolinden geçti.

Ancak bilim adamlarının laboratuvarda güveneceği hayvanlar, her şeyden önce fareler ve daha sonra belki yaban gelinciği veya hamster veya maymunlardır. Tüm dünyada, farklı laboratuvarlar genetik olarak tasarlanmış ve Covid-19’a neden olan virüsle enfeksiyona karşı diğer hayvanların enfeksiyona karşı duyarlılığını test etmek için tasarlanmış fare stokları üretmek için yarışıyor.

Tabii ki, özellikle primatlar söz konusu olduğunda, hayvan testine karşı birçok itiraz var, ancak araştırmacılar, ilk önce diğer hayvanlar üzerinde denenmemiş olan tedavilerin veya aşıların insanlara yönelik tehlikeleri konusunda derin endişe duyuyorlar.

Tek bir hayvan türü tüm test amaçlarına hizmet etmeyecektir ve bilim adamları bir hayvanın etkililik için terapileri ve aşıları test etmede yararlı kılan şeyler için çeşitli kriterlere sahip değildir.

Birincisi, hayvanlar enfeksiyona duyarlı olmalı ama tüm hayvanlar duyarlı değil.

Hong Kong’da bir köpeğin karantinaya alınmasına rağmen, koronavirüs için “zayıf pozitif” testi ile, çeşitli sağlık kurumları endişe kanıtı olarak tek, belirsiz bir sonuç çıkarmamaktadırlar. Bilimadamları, evcil hayvanların hastalığa duyarlı olduğuna dair henüz bir kanıt olmadığını belirtmektedir.

Ve laboratuvar hayvanları enfeksiyona duyarlı olsalar bile, bu hastalandıkları anlamına gelmez. Iowa Üniversitesi’nde 2003 yılında SARS virüsü bulaşmasına yatkın bir fare geliştiren bir mikrobiyolog olan Dr. Stanley Perlman, “Çoğu, enfekte olduklarını umursamıyorlar” dedi. Buna hACE2 faresi denir diyor Dr Perlman.

Bir hayvan enfeksiyondan hastalanmazsa, kullanımı sınırlıdır, çünkü tedavi etkinliğini test etmek, tedavinin semptomları durdurup durdurmadığını gözlemlemeyi gerektirir.

En iyi laboratuvar hayvanı sadece enfekte olmak ve hastalanmakla kalmaz, aynı şekilde insanlara benzer şekilde hastalanır ve benzer bir hastalık seyri göstermelidir.

Sonra bir test en fazla bilgiyi verecektir. Dr. Perlman, SARS’a duyarlı hACE2 fare türünün hastalandığını, diğer semptomlara ek olarak “ancak bir beyin hastalığı geliştirdiğini” belirtti.

Çin’den henüz gözden geçirilmemiş yeni bir çalışma, bu farelerin SARS-CoV-2 adı verilen yeni pandemik virüs ile enfekte olduğunu ve hafif pnömoni geliştirdiğini gösteriyor. Makalede beyni etkileyen virüsten bahsedilmemiştir.Bu fare türü, ilk laboratuvar deneylerinin bazılarında kullanılacaktır. Ama önce onları yetiştirmek gerekiyor.

Genetiği değiştirilmiş birçok fare çeşidi gibi, bilim adamları da canlı kolonileri el altında tutmuyor. Bunun yerine farelerin donmuş spermleri ve embriyoları hazır tutulur.

Maine’deki Jackson Laboratuvarı’ndaki kriyoprezervasyon tesisi, koronavirüs salgında incelenen hACE2 fareleri de dahil olmak üzere 11.000 fare suşu tutmaktadır.

HACE2 fareleri 2000’li yılların başlarında SARS salgını durduğunda buz üzerine kondu. Bağımsız olarak bir hACE2 faresi geliştiren Texas Üniversitesi Tıp Şubesi’nden Chien-Te Tseng, laboratuarında donmuş embriyolardan bir koloni kuruyor. Fareler üç haftalık bir gebelik dönemine veya hamileliğe sahiptir ve cinsel olgunluğa ulaşmak sekiz hafta alır.

Dr. Perlman suşu kendisi gençleştirmiyor. Üretimlerini hızlandırabilmeleri için Laboratuar hayvanlarının en büyük yetiştiricilerinden biri olan Maine’deki Jackson Laboratuvarı’na 16 şişe dondurulmuş sperm gönderdi.

Fare deposu müdürü Cat Lutz’a göre, hACE2 de dahil olmak üzere binlerce fare suşunun Mayıs ayına kadar farelerin dağıtımı için hazır olmasını umuyorlar.

Bu suşun avantajı, hücrelerinde ACE2 reseptörü adı verilen bir insan reseptörüne ve dolayısıyla adına sahip olmasıdır. Bu, SARS ve her ikisi de hücreleri istila etmeye çalışırken bu reseptörü hedefleyen yeni koronavirüs ile enfekte olmasını sağlar.

“Çok büyük bir talep var,” diyor Dr. Lutz, “sadece ABD’de değil, küresel olarak.”

Dr. Lutz, Jackson Laboratuvarı araştırmacılarının, fareleri yeni koronavirüse daha duyarlı hale getirmenin diğer yollarını da araştıracağını söylüyor.

“Kullandığımız hiçbir zaman sadece bir fare modeli yoktur.” Diyabet için “sormak istediğimiz cevaba bağlı olarak bakacağımız sekiz farklı modelimiz var ve bence aynı şey bu durumda da geçerli olacak.

”St. Louis’deki Washington Üniversitesi’nde bulaşıcı hastalık uzmanı olan Dr. Michael Diamond da hACE2 faresi ve diğer suşlarla araştırma yapmayı planlıyor.

Farelerin üremesi için zaman almasına rağmen, bunların bir tedarikini oluşturmanın daha büyük hayvanları kullanmaktan daha hızlı olduğunu söyledi. Farelerin, bilim adamlarının aşılar için “bazı adayları yok etmelarına” yardımcı olabileceğini söylüyor.

Dr.Diamond ayrıca dünyanın dört bir yanındaki grupların da aynı hedefleri takip ettiğini söyledi. İlk başta gereksiz görünebilir, ancak aşı ve tedavi testlerinde ortaya çıkan beklenmedik birçok sorun olduğundan, fazlalık, bilimsel bir sürecin bir dezavantajı yerine bir özelliğidir.

Kaçınılmaz olarak, aşı ve tedavi araştırmacılarının diğer hayvanlara, belki de hamsterlara ve gelinciklere, ama kesinlikle maymunların, hastalığın insanlarda nasıl ilerlediğini çoğaltması muhtemel olduğunu söylüyor.

Canlı virüsle yapılan tüm çalışmalar seviye 3 biyogüvenlik laboratuvarlarında gerçekleştiğini söylüyor Dr. Diamond.

Madison, Wisconsin Üniversitesi’nde bir patolog olan Dave O’Connor, koronavirüs tedavileri çalışmasında maymunların yararlılığını test etmek için meslektaşlarıyla birlikte çalışıyor. Çinli bir grubun rhesus makakları hakkında zaten bazı veriler yayınladığını ve dünyadaki diğer laboratuvarlardan daha fazla sonucun yakında çıkacağını duyduğunu belirtiyor.

Bu sonuçlar, primer kürlerin değil, laboratuvar testleri için primatların uygunluğu üzerinde olacaktır. “Bu, bir maymunda herkesin derhal iyileşmesini sağlayan sihirli bir keşif olacak ‘bulaşma’ filmi değil” diyor.

“Potansiyel olarak bununla uzun süre ilgileneceğiz ve bununla daha iyi anlaşmamız gerekecek” diye ekliyor.

PARİS 17 MART 2020 SAAT 12.30 ÖĞLE ZAMANI

17 MART 2020 AYNI GÜN LONDRA