Işık Saçanlar – 1

“Işık Saçanlar” başlığı altında birden fazla yazı yazmak istedim. Burada, bize binlerce yılın ötesinden ışığını ulaştıran bilgelerin, hayat hikâyelerini uzun uzun paylaşmayacağım. Hayatlarına kısa ve özlü bir bakışın ardından, bize bilgelikleriyle ışık saçtıkları aforizmalarını paylaşacağım.

KONFÜÇYÜS (İ.Ö. 551 – İ.Ö. 479)

Asıl adı Kung Futzu’dur; anlamı Kung sülalesinin ustasıdır. Kung sülalesinin Çin’de 2500 yıllık köklü bir geçmişe sahip olduğu söylenmektedir.

Konfüçyüs’ün felsefesi ile ilgili ilk elden belgeler mevcuttur; bunlar öğrencileri tarafından kaleme alınmıştır.

Konfüçyüs öğretmenliği meslek olarak yapan ilk insandır.

Konfüçyüs’ün en büyük hizmeti, kendisinden önceki büyük imparatorlara ait efsaneleri, gelenekleri ve söylemleri derlemesi; kendinden sonraki dünyaya sunmuş olmasıdır.

Felsefi açıdan en temel derlemesi “Dönüşümlerin Kitabı”dır ki; bunun eldeki en eski felsefi doküman olduğu kabul görmektedir. Bu eserin İ.Ö. 3000 yıl önce yaşamış olan bir imparatora ait olduğu söylenmektedir.

Çinliler bu çok ünlü eseri; bilgeliğin, hakikate ermek için kullandığı en güçlü araç olarak nitelendirmektedirler.

Konfüçyüs’ün öğrencileri tarafından derlenen ve onun düşüncelerini içeren dört kitap vardır: Lun Yü (Konuşmalar), Büyük Bilim, Ölçü ve Ortayol Öğretisi.

Konfüçyüs metafiziğe bulaşmamaya özen göstermiştir. Kendisine “Dua bilir misin?” diye sorulduğunda “Benim duam yaşamamdır” diye yanıtlamıştır. Burada Konfüçyüs’ün yaşamaktan ne anladığı önemlidir: Amaç iyi yaşamaktır, bunun için ise erdem gereklidir.

Konfüçyüs’ün hedefi, ideal bir toplum kurmak ve ideal bir insan yaratmaktır. Bu doğrultuda, Devlet Yönetimi, Ahlâk Prensipleri, Sosyal Düzen ve İdeal İnsan konusunda dersler vermiş ve görüşler bildirmiştir. Aşağıda görüşlerinden bazı derlemeler sunacağım:

“Eğer halk kanunlarla yönetilir ve cezalarla yola getirilmek istenirse onlar kendilerini cezalardan kurtarmağa çalışacaklar; fakat hiç utanç duymayacaklardır. Eğer onlar erdemle yönetilir ve eğitimle yola getirilmek istenirse utanç duyacaklar ve böylece iyi olmaya çalışacaklardır.”

“Bilge insan erdemi, küçük insan ise rahatını düşünür. Bilge insan kanunlar üzerine kafa çalıştırır, küçük insan ise kendi faydasını aramaya bakar.”

“Yüksek bir mevkiye sahip olmadığından dolayı telaşlanma, asıl o mevkiye layık olup olmayacağından dolayı endişe et.”

“Bilge insan yalnız doğruluğu, küçük insan ise yalnız faydayı düşünür.”

“İşlerin yapılmasında ana fonksiyon estetiğe egemen olursa o işte güzellik olmaz. Estetik ana fonksiyona egemen olursa o işte derinlik olmaz. Her ikisi birbirine eşit ise o zaman bilgelik ortaya çıkar.”

“Bilge insan çok meşgul olduğu zamanlarda sakin ve neşelidir.”

“Yiyecek pirincim, içecek suyum ve kolumu dayayacak bir yastığım var. Bunlarla ben mutluyum. Zenginlik ve unvan doğru olmayan bir yoldan elde edilirse, bunlar benim için uçan bulutlar gibidir.”

“Kralın torunu T’ai-po erdemin en üstün derecesine yükselmiştir denebilir. Üç defa tahtı reddetti. Ve bunu o kadar sesizce yaptı ki, halkın bundan haberi olmadı; bu davranışından dolayı da onu methetmedi.”

“Bilge insan sabırlı ve anlayışlı olmalıdır; çünkü onun yükü ağır ve yolu da uzundur. İyilikseverliği kendi yükü olarak kabul eder. Bu ağır değil midir? Bu yük yalnız ölümle sona erebilir. Uzun bir zaman değil midir?”

“Bir kimse izlediği prensipleri geliştirebilir. O prensipler insanı geliştirmez.”

“Bilge insana hizmet etmek kolay, fakat onu memnun etmek güçtür. Eğer onu doğrulukla bağdaşmayan şeyler üzerine memnun etmeğe çalışırsak o bundan hoşlanmayacaktır. O, emrindeki insanları yeteneklerine göre çalıştırır.

Küçük insanlara hizmet etmek zor, memnun etmek kolaydır. Onu doğrulukla bağdaşmayan şeyler üzerine memnun etmeğe çalışsak bile; o, bundan hoşlanacaktır. O, emrindeki insanları aynı şekilde çalıştırır.”

“Şikâyet etmeksizin fakirliğe katlanmak güçtür. Gururu olmayanın zengin olması kolaydır.”

“Bir ülke iyi yönetiliyorsa fakirlik ve düşkünlüğün varlığı utanç vericidir. Bir ülke kötü yönetiliyorsa zenginliğin varlığından utanç duyulmalıdır.”